دانلود پاورپوینت آشنایی با مبانی ریسک نقدینگی و استراتژی های پوشش آن در بانک ها

یکی از حیاتی‌ترین و بنیادی‌ترین چالش‌هایی که ثبات و بقای موسسات مالی را تهدید می‌کند، ریسک نقدینگی است. این مفهوم به ناتوانی بانک در ایفای تعهدات مالی سررسید شده یا عدم توانایی در تامین وجوه لازم برای افزایش دارایی‌ها با هزینه‌ای معقول اشاره دارد و مدیریت آن نقشی کلیدی در سلامت سیستم بانکی ایفا می‌کند.

در نظام بانکداری مدرن، ماهیت واسطه‌گری مالی به‌طور ذاتی با عدم تطابق سررسید دارایی‌ها و بدهی‌ها گره خورده است؛ به این معنی که بانک‌ها اغلب منابع را به‌صورت کوتاه‌مدت (مانند سپرده‌های دیداری و پس‌انداز) جذب کرده و آن‌ها را در قالب تسهیلات و وام‌های بلندمدت به متقاضیان اعطا می‌کنند. این شکاف زمانی و تبدیل سررسید، بستر اصلی ایجاد چالش‌های نقدینگی است. زمانی که جریان خروجی وجه نقد از جریان ورودی پیشی بگیرد و بانک نتواند منابع جایگزین پیدا کند، بحران آغاز می‌شود. باید توجه داشت که ریسک نقدینگی دارای دو بُعد اصلی است: “ریسک نقدینگی تامین مالی” که به ناتوانی در جذب وجه نقد اشاره دارد و “ریسک نقدینگی بازار” که ناتوانی در فروش سریع دارایی‌ها بدون تحمل زیان قابل‌توجه را شامل می‌شود. عواملی همچون مدیریت ضعیف ترازنامه، وابستگی بیش از حد به منابع ناپایدار، و شوک‌های اقتصادی می‌توانند منجر به هجوم ناگهانی سپرده‌گذاران (Bank Run) و تشدید این ریسک شوند.

تبعات نادیده گرفتن مدیریت نقدینگی فراتر از زیان یا ورشکستگی یک بانک منفرد است و به دلیل درهم‌تنیدگی بازارهای مالی، می‌تواند ریسک سیستماتیک ایجاد کرده و کل اقتصاد را با بحران مواجه کند. به همین دلیل، نهادهای نظارتی بین‌المللی مانند کمیته بال (Basel Committee)، استانداردهای سخت‌گیرانه‌ای را در قالب مقررات بال ۳ (Basel III) تدوین کرده‌اند تا اطمینان حاصل شود بانک‌ها سپرهای دفاعی کافی دارند. این مقررات بر دو شاخص کلیدی تمرکز دارند: “نسبت پوشش نقدینگی” (LCR) که تضمین می‌کند بانک دارایی‌های نقدشونده با کیفیت بالا برای بقا در یک سناریوی تنش ۳۰ روزه را در اختیار دارد، و “نسبت خالص تامین مالی پایدار” (NSFR) که بر تطابق ساختار تامین مالی با سررسید دارایی‌ها در افق زمانی میان‌مدت و بلندمدت نظارت می‌کند. در واقع، این مقدمات قانونی تلاش می‌کنند تا بانک‌ها را از وابستگی خطرناک به بازارهای تامین مالی عمده‌فروشی کوتاه‌مدت و پرنوسان دور نگه دارند و ثبات ساختاری آن‌ها را تضمین کنند.

در راستای پیاده‌سازی استراتژی‌های پوشش و مدیریت این ریسک، بانک‌ها نیازمند رویکردی پویا و پیشگیرانه در کمیته‌های مدیریت دارایی و بدهی (ALCO) هستند. استراتژی‌های پوشش ریسک نقدینگی معمولاً شامل نگهداری سطحی بهینه از “دارایی‌های نقدشونده با کیفیت بالا” (HQLA) است که بتوان در شرایط بحرانی به سرعت آن‌ها را به وجه نقد تبدیل کرد. علاوه بر این، “تنوع‌بخشی به منابع تامین مالی” از طریق جذب طیف وسیعی از سپرده‌گذاران خرد و کلان و انتشار اوراق بدهی با سررسیدهای مختلف، از تمرکز ریسک جلوگیری می‌کند. تدوین “برنامه تامین مالی اضطراری” (CFP) نیز یکی دیگر از ارکان حیاتی استراتژی پوشش است؛ این برنامه نقشه راهی است که مشخص می‌کند در صورت بروز بحران، بانک دقیقاً چه اقداماتی انجام دهد و چگونه از خطوط اعتباری بانک مرکزی یا بازار بین‌بانکی استفاده کند. همچنین، اجرای منظم آزمون‌های استرس (Stress Testing) برای شبیه‌سازی سناریوهای بدبینانه، به مدیران این امکان را می‌دهد تا نقاط ضعف نقدینگی را پیش از وقوع فاجعه شناسایی و برطرف نمایند.