دانلود پاورپوینت آشنایی با مبانی سنجش تکوینی و نقش آن در بهبود فرآیند یادگیری

سنجش تکوینی (Formative Assessment) یکی از رویکردهای کلیدی در آموزش و پرورش مدرن است که بر فرایند یادگیری و بازخورد مستمر تمرکز دارد. این نوع سنجش، برخلاف سنجش پایانی، نه برای نمره‌دهی و قضاوت نهایی، بلکه به منظور هدایت و بهبود مستمر یادگیری هم برای دانش‌آموزان و هم برای معلم طراحی شده است.

مبانی اصلی سنجش تکوینی بر این ایده استوار است که یادگیری یک فرایند فعال و تدریجی است و نیاز به تنظیم و تعدیل مداوم دارد. هدف اصلی آن بستن شکاف بین وضعیت فعلی دانش‌آموز و اهداف یادگیری مورد نظر است. در این رویکرد، سنجش به عنوان جزئی جدایی‌ناپذیر از آموزش تلقی می‌شود، نه یک فعالیت مجزا پس از آن. فعالیت‌های سنجش تکوینی می‌توانند بسیار متنوع باشند، از پرسش و پاسخ‌های کلاسی، مشاهده‌ی کار دانش‌آموزان، تا استفاده از خروجی‌های غیررسمی مانند نقشه‌های مفهومی یا بحث‌های گروهی. این روش به معلم کمک می‌کند تا درک عمیق‌تر و دقیق‌تری از نقاط قوت و ضعف هر دانش‌آموز در طول آموزش به دست آورد و در نتیجه، استراتژی‌های تدریس خود را بلافاصله اصلاح کند تا نیازهای آموزشی دانش‌آموزان را بهتر برآورده سازد. همچنین، این نوع سنجش به دانش‌آموز امکان می‌دهد تا مالکیت بیشتری بر یادگیری خود داشته باشد و بداند که برای پیشرفت به چه چیزهایی نیاز دارد.

ساز و کار سنجش تکوینی بر ارکان سه‌گانه کلیدی استوار است: تعیین جایگاه فعلی دانش‌آموز، شناسایی هدف یادگیری، و طراحی گام‌های عملی برای رسیدن به آن هدف. برای تحقق این امر، بازخورد مؤثر نقشی حیاتی ایفا می‌کند. بازخورد تکوینی باید به‌موقع، مشخص، قابل فهم و عمل‌گرایانه باشد؛ به این معنی که صرفاً به گفتن “خوب” یا “بد” بسنده نکند، بلکه دقیقاً مشخص کند که دانش‌آموز چه کاری را درست انجام داده و برای بهبود کار خود چه اقدامات مشخصی باید انجام دهد. یکی دیگر از ارکان مهم، فعال‌سازی دانش‌آموزان به عنوان منابع آموزشی برای یکدیگر و مالکان اصلی یادگیری خود است. این امر از طریق بحث‌های گروهی، بازخورد همسالان و خودارزیابی حاصل می‌شود. در واقع، سنجش تکوینی فرایندی تعاملی است که در آن معلم و دانش‌آموز هر دو به طور مستمر درگیر جمع‌آوری شواهد، تفسیر و اقدام بر اساس آن شواهد هستند تا کیفیت آموزش و یادگیری در کلاس درس به بالاترین حد خود برسد.

نقش اصلی و تعیین‌کننده‌ی سنجش تکوینی در بهبود فرآیند یادگیری به ظرفیت آن برای شخصی‌سازی و پویایی بخشیدن به آموزش باز می‌گردد. با استفاده از داده‌های جمع‌آوری شده در طول تدریس، معلم می‌تواند تشخیص دهد که آیا مفاهیم به درستی درک شده‌اند یا خیر و در صورت لزوم، آموزش جبرانی یا تکمیلی را بلافاصله ارائه دهد. این امر از انباشته شدن سوءتفاهم‌ها و شکاف‌های یادگیری جلوگیری می‌کند که معمولاً در سیستم‌های سنتی مبتنی بر سنجش پایانی رخ می‌دهد. از منظر دانش‌آموز، درگیری مستمر در سنجش تکوینی، مهارت‌های فراشناختی (Meta-cognitive Skills) مانند خودتنظیمی، برنامه‌ریزی و ارزیابی عملکرد را تقویت می‌کند. دانش‌آموز می‌آموزد که چگونه بیاموزد و این خودآگاهی، وی را به یک یادگیرنده‌ی مادام‌العمر تبدیل می‌کند. در نهایت، با تبدیل شدن سنجش از یک ابزار صرفاً قضاوتی به یک ابزار حمایتی و رشدی، محیط کلاس به فضایی کم‌تنش‌تر و بیشتر متمرکز بر رشد تبدیل می‌شود که در آن، اشتباهات به عنوان فرصت‌هایی برای یادگیری پذیرفته می‌شوند.