دانلود پاورپوینت آشنایی با معماری مسجد جامع نیشابور

معماری مسجد جامع نیشابور

معماری مسجد جامع نیشابور، نمونه‌ای بارز از تلفیق هنر، ایمان و تاریخ در سرزمین کهن خراسان است. این بنای ارزشمند که قدمت آن به دوران تیموریان بازمی‌گردد، نه تنها به عنوان یک مرکز عبادی مهم، بلکه به عنوان سندی از معماری اسلامی-ایرانی در این منطقه شناخته می‌شود.

این پاورپوینت در 46 اسلاید تهیه شده و در ادامه نیز تصویر مربوط به اسلاید شماره 3 آن قرار داده شده است:

ساختار کلی مسجد جامع نیشابور بر پایه یک پلان نسبتاً ساده و در عین حال کارآمد و مستطیل شکل به ابعاد تقریبی ۷۲ در ۹۸ متر شکل گرفته است که یادآور سبک مساجد اولیه با تأکید بر فضاهای وسیع و عملکردگرایی است. برخلاف بسیاری از مساجد جامع بزرگ ایرانی که دارای چهار ایوان در چهار ضلع حیاط مرکزی هستند، پلان مسجد جامع نیشابور در شکل فعلی خود، بیشتر حول یک ایوان اصلی و مرتفع در جبهه قبله (ضلع جنوبی) و شبستان‌های ستون‌دار در طرفین آن سازماندهی شده است. این ایوان عظیم و باشکوه، با دهانه‌ای به عرض حدود ۱۱.۵ متر، عمق حدود ۱۸.۵ متر و ارتفاعی در حدود ۱۹ متر، به عنوان نقطه کانونی بنا عمل می‌کند و ورودی اصلی به شبستان گنبددار پشت آن است. نظام فضایی مسجد به گونه‌ای طراحی شده که پس از عبور از ورودی‌ها (که در حال حاضر در ضلع شمالی و شرقی قرار دارند)، نمازگزار به سمت ایوان اصلی هدایت می‌شود. این ایوان که بلندترین بخش بنا است، با دهانه‌ای وسیع و ارتفاع قابل توجه، عظمت خاصی به مسجد بخشیده و نمادی از دعوت به فضای روحانی و معنوی شبستان است. در طرفین این ایوان و در امتداد آن، شبستان‌های وسیعی با ستون‌های متعدد آجری چهارگوش و مستحکم قرار گرفته‌اند که فضایی آرام و مناسب برای نماز و عبادت فراهم می‌کنند. شبستان شرقی دارای ۲۴ ستون و شبستان غربی دارای ۲۸ ستون است. در تصویر پلان مسجد (که می‌توان در منابع معماری مشاهده کرد یا به صورت ذهنی ترسیم نمود)، یک مستطیل بزرگ دیده می‌شود که ایوان در ضلع جنوبی (رو به قبله) و شبستان‌های ستون‌دار در شرق و غرب آن گسترده شده‌اند. یک حیاط مرکزی کوچک نیز در شمال ایوان اصلی وجود دارد. سادگی و بی‌پیرایگی در طراحی پلان و نماها، و پرهیز از تزئینات پرکار، از ویژگی‌های بارز این مسجد تیموری است که آن را از تزیینات مساجد دوره‌های بعد مانند صفویه متمایز می‌سازد، هرچند ردپای مرمت‌های صفوی در بخش‌هایی از آن مشهود است.

سازه و پوشش سقف‌ها در مسجد جامع نیشابور، به طور عمده با استفاده از آجر، که مصالح بومی و رایج در معماری ایرانی است، اجرا شده‌اند. ایوان اصلی با یک طاق آهنگ (گهواره‌ای) عظیم و نوک‌تیز پوشیده شده که نشان از مهارت معماران آن دوره در ساخت پوشش‌های وسیع آجری دارد. استحکام این طاق با دیوارهای ضخیم جانبی و پی‌های مستحکم تضمین شده است. شبستان‌های اطراف ایوان نیز دارای سقف‌های گنبدی‌شکل کوچک و متعدد (طاق و تویزه یا گنبدهای چهاربخش و عرقچین) هستند که بر روی ستون‌های متعدد آجری چهارضلعی و جرزهای ضخیم استوار شده‌اند. این ستون‌ها علاوه بر نقش سازه‌ای، در تقسیم‌بندی فضا و ایجاد ریتم و پرسپکتیو در شبستان‌ها نیز مؤثر بوده‌اند و فضایی شبیه به مساجد اولیه اسلامی را تداعی می‌کنند. نظام نور در مسجد جامع نیشابور، عمدتاً از طریق دهانه وسیع ایوان اصلی و همچنین پنجره‌ها و نورگیرهایی که در دیوارهای جانبی شبستان‌ها و احتمالاً در سقف برخی از گنبدچه‌ها تعبیه شده، تأمین می‌گردد. نور طبیعی که به داخل فضای مسجد راه می‌یابد، علاوه بر روشنایی، به ایجاد فضایی معنوی و آرامش‌بخش کمک شایانی می‌کند. سادگی در استفاده از نور و عدم وجود تزیینات رنگین مانند کاشی‌کاری‌های گسترده (که در مساجد صفوی رایج است)، بر خلوص و اصالت فضای داخلی مسجد تأکید دارد، هرچند آثاری از کاشی‌کاری‌های معرق و هفت‌رنگ مربوط به دوران صفوی و بعد از آن در بخش‌هایی از ایوان و سردرها دیده می‌شود. در مجموع، معماری مسجد جامع نیشابور با وجود سادگی ظاهری و تحمل آسیب‌های ناشی از گذر زمان و زلزله‌های متعدد، همچنان به عنوان یک اثر شاخص از معماری دوره تیموری و نمادی از استمرار سنت مسجدسازی در ایران، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و مطالعه آن، درک عمیق‌تری از اصول و ویژگی‌های معماری ایرانی-اسلامی را به دست می‌دهد.

فهرست مطالب:

• مسجد، تبلور معماری ایرانی
• مسجد جامع نیشابور
• تاریخچه
• دسترسی
• پیشینه
• ساختار
• تصویر پلان
• نظام فضایی
• ایوان
• سازه و پوشش سقف ها
• نظام نور